.

Τρίτη 2 Απριλίου 2013

ΤO "ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΝΕΟΛΑΙΑ"

Μοντέρνοι νέοι, παράδοση και αμφισβήτηση στη μεταπολεμική Ελλάδα: 1964-1974 
Κώστας Κατσάπης
Απρόβλεπτες Εκδόσεις, 2013




   Για περίπου είκοσι χρόνια, οι νέοι στην Ελλάδα γίνονταν αντιληπτοί ως ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της εποχής. Η συμπεριφορά τους φάνταζε ανεξήγητη, ενώ η απόκλισή τους από τον τρόπο ζωής και τις αξίες που παραδοσιακά ρύθμιζαν τη ζωή των νέων ανθρώπων έως τη μεταπολεμική περίοδο, τρομοκρατούσε τον κόσμο των ενηλίκων.
   Στη διάρκεια της περιόδου που κάπως διασταλτικά αποκαλούμε "δεκαετία του εξήντα", διάφορες συνομαδώσεις νέων με "απείθαρχη' συμπεριφορά έκαναν την εμφάνισή τους στο προσκήνιο στρέφοντας πάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας και υποκινώντας έναν δημόσιο διάλογο σχετικά με τις ρίζες και τις συνέπειες του "προβλήματος": επαναστάτες χωρίς αιτία, τεντιμπόηδες, γιεγιέδες, χίπηδες, αλητοτουρίστες ή απλώς "απροσάρμοστοι", οι νέοι αυτοί υπήρξαν φορείς μιας ευρείας αμφισβήτησης η οποία έχοντας ως πρόταγμά της τη νεανική "μοντέρνα" κουλτούρα, στράφηκε ενάντια στον κομφορμισμό των ενηλίκων και στην προοπτική της τακτοποιημένης ζωής. Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται να διερευνηθεί η ιστορία των "μοντέρνων νέων", το περιεχόμενο της αμφισβήτησής τους, και η σχέση της τελευταίας με έτερες πτυχές της πολιτικής, κοινωνικής και πολιτισμικής πραγματικότητας του εξήντα, ιδίως της περιόδου από την πραξικοπηματική άνοδο των συνταγματαρχών στην εξουσία (1967) έως τη Μεταπολίτευση.

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)


  Έπρεπε να περιμένουμε το "τέλος της εποχής της μεταπολίτευσης" (όπως αποκαλείται) για να διαβάσουμε επιτέλους κάποια βιβλία σαν το παρουσιαζόμενο, του ιστορικού και καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Κώστα Κατσάπη. Φαίνεται ότι η διαδικασία απόκτησης σοβαρής ιστορικής ματιάς -και ανάκτησης του παρελθόντος- στην Ελλάδα, προχωράει με ρυθμούς δεικτών του ρολογιού. Έτσι, μόλις στη δεκαετία του 1980, αρχίσαμε απλώς να αναρωτιόμαστε μήπως κυρίαρχες παραστάσεις της ρωμηοσύνης, όπως π.χ. η ειρηνική επικράτηση του χριστιανισμού, το "κρυφό σχολειό",  ή ο  "ελληνοχριστιανισμός" κλπ. είναι προπαγανδιστικοί μύθοι, ή φτηνά ιδεολογήματα.
   Κατ' αυτόν τον τρόπο, μόλις στη δεκαετία του 2010 αρχίσαμε δειλά-δειλά να αποτιμούμε την πραγματική πολιτισμική κατάσταση της νεοελληνικής κοινωνίας στις πρώτες μετεμφυλιοπολεμικές δεκαετίες: όπως το ότι ως βαθύτατα θρησκοκρατούμενη  καλωσόρισε με πραγματική ανακούφιση (και φυσικά χωρίς την παραμικρή αντίδραση) την ελληνοχριστιανική "εθνοσωτήρια επανάσταση" των στρατιωτικών τον Απρίλιο του 1967, την οποία και στήριξε με πρωτοφανή, για ευρωπαϊκό λαό, χαμέρπεια και δουλικότητα επί επτά ολόκληρα χρόνια (αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι η χούντα δεν έπεσε με κάποια εξέγερση, αλλά απλώς όταν το θέλησαν οι αμερικάνοι).
   Κάποτε, μετά από πολλές δεκαετίες (ή και αιώνες) -όταν οι "κουτόφραγκοι" θα έχουν κατακτήσει τον Άρη, ή και τους δορυφόρους του Δία-  ίσως αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε και για άλλους θεμελιώδεις νεοελληνικούς μύθους, όπως οι πραγματικοί λόγοι της εμπλοκής της Ελλάδας στον Β' παγκόσμιο πόλεμο, ο πραγματικός ρόλος της "εθνικής αντίστασης" κλπ.. Αλλά ας πάμε στο βιβλίο.



   
     ΤΟ "ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΝΕΟΛΑΙΑ" ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1974

   Στις πολιτισμικά κοσμογονικές δεκαετίες του 1950 και 1960, τότε που οι νεολαίες των  δυτικών χωρών άρχισαν να εισέρχονται δυναμικά στο κοινωνικό προσκήνιο έχοντας αποκτήσει όλα τα χαρακτηριστικά μιας διεθνώς διακριτής κοινωνικής ομάδας, η βυθισμένη στον χριστιανοβυζαντινό μεσαιωνισμό νεοελληνική κοινωνία δέχτηκε έναν ισχυρό πολιτισμικό κλονισμό. Φορείς αυτού το κλονισμού στην Ελλάδα ήσαν φυσικά, όπως και παντού αλλού, οι εγχώριοι νέοι (ή τουλάχιστον ένα σημαντικό κομμάτι τους). Η υπό εξέτασιν πληθυσμιακή ομάδα ήταν και η μόνη από ιδρύσεως νεοελληνικού κράτους, που αποκατέστησε, με έναν πιο μαζικό τρόπο, την επαφή της χώρας με τις πολιτισμικές διαδικασίες και ποιότητες τού, εμφανώς και από κάθε άποψη, προπορευόμενου δυτικού κόσμου: όπως εξάλλου επισημαίνεται διαρκώς στο βιβλίο, και για το εν λόγω κομμάτι της ελληνικής νεολαίας ο σημαντικότερος παράγων αφύπνισής του και ταυτόχρονα το σημαντικότερο μέσο έκφρασής του υπήρξε η μουσική ροκ, (δηλαδή ένα από τα σημαντικότερα πολιτισμικά και κοινωνιολογικά φαινόμενα του εικοστού αιώνα και, εννοείται, ό,τι αυτή αντιπροσώπευε γενικότερα ως κουλτούρα σε υπαρξιακό, φιλοσοφικό, πολιτικό κ.λπ.  επίπεδο: η αποστροφή για την υποκρισία που συνήθως κρύβεται πίσω από τις διάφορες κοινωνικές συμβάσεις, ο πόλεμος εναντίον  κάθε είδους αλλοτρίωσης, εργασιακής, πολιτικής, υπαρξιακής,  η αποκλειστικά ιδίοις -φιλοσοφικοίς- χερσί αναζήτηση του εαυτού, ο επίμονος αγώνας για προσωπικό -και άρα συλλογικό- αυτοκαθορισμό, για να ζήσουμε τη δική μας ζωή και όχι τη ζωή «φασόν» που μας επιβάλλεται).


                                 

     Child In Time των Deep Purple από την γερμανική κινηματογραφική ταινία Der Baader-Meinhoff Komplex, του 2008

 
   Ο συγγραφέας δίνει, με τον πληρέστερο ίσως τρόπο που έχουμε δει στην ελληνόφωνη βιβλιογραφία, το διεθνές πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται και η νεολαιίστικη αμφισβήτηση στην Ελλάδα. Αυτό ίσως δημιουργεί κάποιες φορές την εντύπωση ότι βγαίνει εκτός θέματος, αλλά η εκτενής παρουσίαση των διεθνών διαστάσεων του φαινομένου αποδεικνύεται τελικά απαραίτητη για την κατανόηση τής επιμέρους εν Ελλάδι εκδήλωσής του.

   Σε ό,τι αφορά στην ελληνική περίπτωση, ο συγγραφέας τοποθετεί πολύ σωστά την αφήγησή του επάνω στο δίπολο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός - ελληνοχριστιανισμός: η εισαγωγή και υιοθέτηση νεωτεριστικών ιδεών, συμπεριφορών κ.λπ. από την εγχώρια νεολαία, έγινε αντιληπτή από τη θρησκευτικά (ελληνοχριστιανικά) αυτοπροσδιοριζόμενη νεοελληνική κοινωνία (και τους ταγούς της) ως συνέχιση μιας διαδικασίας που είχε αρχίσει με τον "επάρατο" Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό λίγες δεκαετίες πριν την έναρξη της επανάστασης του 1821. Ο γεροντοκορισμός και η απροκάλυπτη καταστολή με τα οποία η θεούσα νεοελληνική κοινωνία  αντέδρασε στην υιοθέτηση από την εγχώρια νεολαία "ξενόφερτων" πολιτισμικών προϊόντων, νοοτροπιών και συμπεριφορών, τεκμηριώνεται με την παράθεση ενός σεβαστού όγκου δημοσιογραφικών άρθρων της εποχής, ειδήσεων, εκκλησιαστικών υπομνημάτων, θεωρητικών προσεγγίσεων του -ελληνοχριστιανικού- πνευματικού κόσμου της περιόδου, κλπ.
   Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι τόσο η ελληνοχριστιανική νεοελληνική κοινωνία, όσο και η στρατιωτική χούντα μέσω της οποίας εκφράστηκε πολιτικά και ιδεολογικά, εξέλαβε τη νεολαία ως πρόβλημα και αντιλήφθηκε τη σύγκρουση μαζί της ως συνέχιση τής από αιώνων εκείνης μεταξύ Διαφωτισμού και ελληνοχριστιανισμού / βυζαντινισμού. 
  Επίσης, ότι η χούντα -και σύμπαν το εκφραζόμενο από αυτήν ελληνοχριστιανικό μόρφωμα- έφτασε προοδευτικά στο σημείο να αντιλαμβάνεται ως μεγαλύτερη απειλή την ύπαρξη τής εν λόγω νεολαίας, παρά την  καταφανώς νικημένη σε όλα τα πεδία (όπως εξάλλου αποδείχτηκε και από τα αμέσως μεταδικτατορικά εκλογικά ποσοστά της) νεοελληνική αριστερά: μια αριστερά τής οποίας οι απαρχαιωμένες αναλύσεις και φληναφήματα  δεν κατάφερναν να συγκινήσουν -δηλαδή να χειραγωγήσουν- τη νεολαία. Είναι βέβαιο ότι μια τέτοια διαπίστωση θα κάνει όσους έχουν γαλουχηθεί με τον κυρίαρχο (δηλαδή τον αριστερόστροφο) μύθο να διαρρήξουν σαν άλλοι υποκριτές φαρισαΐσκοι τα ιμάτιά τους: η αντίληψη ότι η νεοελληνική αριστερά βρισκόταν κάποτε πίσω από κάθε "προοδευτική" και "εθνική" διεκδίκηση (και γι' αυτό αποτελούσε ανέκαθεν τον μεγαλύτερο αντίπαλο της εκάστοτε οπισθοδρόμησης) παραμένει στην Ελλάδα εξίσου διαδεδομένη με την παρά φύσιν ζεύξη του "ελληνοχριστιανισμού" και του "εθνοσωτήριου" ρόλου της εκκλησίας.
  Ωστόσο κάπου εδώ ο συγγραφέας ίσως θα μπορούσε (κατά τη γνώμη του γράφοντος) να επιμείνει λίγο περισσότερο στον εξίσου γεροντοκορίστικο τρόπο, με τον οποίο και αυτή η "άλλη πλευρά" (δηλαδή η νεοελληνική αριστερά) αντιμετώπισε το φαινόμενο της διεθνούς νεολαιίστικης αμφισβήτησης, θεωρώντας την ελληνική νεολαία τόσο "πρόβλημα", όσο τη θεωρούσε κι ο ελληνοχριστιανικός χουντοβυζαντινισμός. Θα μπορούσε να σταθεί π.χ. στην νεολαιίστικη εξέγερση του Πολυτεχνείου, που εμπνεύστηκε από και κινήθηκε στα πρότυπα των άλλων παρόμοιων εξεγέρσεων της δεκαετίας του 1960 (π.χ. αμερικανικά πανεπιστήμια Μπέρκλεϋ, Κολούμπια, Κεντ,  Μάης του '68, πανεπιστήμια Δυτικής Γερμανίας κλπ., δηλαδή πρακτικές αυθόρμητης -αυτοορμώμενης- πολιτικής διεκδίκησης, που η αριστερά ουδέποτε ενέκρινε, αφού αδυνατούσε να τις "καπελώσει"). Γι' αυτό  αντιμετωπίστηκε από την αριστερά ως μια κατάληψη "προβοκατόρων της Κ.Υ.Π." (την ίδια αριστερά που ευθύς αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας έσπευσε, κατά την προσφιλή της τακτική, να "καπαρώσει" τα "πνευματικά δικαιώματα" της εξέγερσης και να σκυλεύσει τη μνήμη των νεκρών). Τα ντοκουμέντα, με πρώτο και καλύτερο το κατάπτυστο φύλλο αρ. 8 της κνίτικης Πανσπουδαστικής, δεν λείπουν.

 
Το φύλλο αρ. 8  της «Πανσπουδαστικής» (φοιτητικής εφημερίδας της "Αντι- Ε.Φ.Ε.Ε."/ Κ.Ν.Ε.), στο οποίο χαρακτηρίζονται ως προβoκάτορες οι καταληψίες του Πολυτεχνείου.


       ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ 1974;

   Ο συγγραφέας επιλέγει να τελείωσει την παρουσίαση τού "προβλήματος νεολαία" το 1974 με την επάνοδο στον κοινοβουλευτισμό. Στην κατακλείδα του αναφέρει ότι η νεολαία έκτοτε έπαψε να αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα και ότι άρχισε να θεωρείται ζωτικό και γόνιμο κομμάτι της νεοελληνικής κοινωνίας. 
   Ωστόσο μια τέτοια (μάλλον παράξενη μετά από όσα έχουν εξιστορηθεί και αναλυθεί στις προηγούμενες 584 σελίδες του βιβλίου) διαπίστωση, βρίσκει τον γράφοντα να διαφωνεί. Πώς συνέβη μια τέτοια ξαφνική ποιοτική στροφή στη νεοελληνική κοινωνία; Ή μήπως η επάνοδος στον κοινοβουλευτισμό πρέπει να απηχεί απαραίτητα και κάποια βαθύτερη πολιτισμική αλλαγή στην Ελλάδα; Ή μήπως με αυτή την επιφανειακή αλλαγή των διαχειριστών της εξουσίας έληξε η σύγκρουση Διαφωτισμού και βυζαντινισμού στη χώρα; Και μάλιστα με ευτυχή έκβαση για τον πρώτο; 
  Κατά τη γνώμη του γράφοντος, η σύγκρουση μεταξύ Διαφωτισμού και ελληνοχριστιανικού βυζαντινισμού εξακολουθεί να υποφώσκει στην Ελλάδα, όσο κι αν ο δεύτερος δείχνει να έχει επικρατήσει [1].  Γιατί μπορεί, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, η χριστιανορθόδοξη εκκλησία να έχει απωλέσει την πλειοψηφία της νεολαίας, αλλά ο βυζαντινισμός παραμένει πανίσχυρος στο πεδίο των πελατειακών σχέσεων, της  παντοειδούς αναξιοκρατίας, της γενικευμένης διαφθοράς/διαπλοκής, της εξίσου γενικευμένης υποκρισίας και σεμνοτυφίας, της ενσυνείδητης και καθόλου επιβαλλόμενης χαμέρπειας και δουλικότητας απέναντι στην εξουσία.  Όλα τα προηγούμενα είναι καταστάσεις κληρονομημένες από το Βυζάντιο (ούτε καν από την οθωμανοκρατία, όπως έντεχνα έχει δρομολογηθεί να πιστεύει ο πολύς κόσμος). Και μέσα σε αυτά τα πλαίσια η νεολαία (ή τουλάχιστον το υγιές κομμάτι της, που "κοιτάει" δυτικά) δεν θα μπορούσε να μην ασφυκτιά και να μην έχει εξακολουθήσει να αποτελεί "πρόβλημα".
   
  Μόνο που στην μεταπολιτευτική περίοδο, τον ρόλο του αυτόκλητου θεματοφύλακα της "εθνικής παράδοσης" ανέλαβε η επανακάμψασα εγχώρια πατριωτική αριστερά (άλλωστε η ρωμηοσύνη αποτελεί κοινό σέβασμα και αντικείμενο εξύμνησης, τόσο για δεξιούς, όσο και για αριστερούς σε αυτή τη χώρα). Τα ντοκουμέντα δεν λείπουν ούτε κι εδώ. Π.χ. τα άρθρα του Ριζοσπάστη και του Οδηγητή στις  δεκαετίες 1970, 1980 κ.ε. είναι γεμάτα κομπλεξισμό και μοχθηρότητα για μια νεολαία (ή τουλάχιστον για ένα καθόλου αμελητέο αριθμητικά τμήμα της), η οποία ελεύθερη πλέον  από τις χουντικές απαγορεύσεις, εξακολούθησε να εκφράζεται μέσω της εμβληματικής  ροκ μουσικής και τού ό,τι αυτή σήμαινε και αντιπροσώπευε σε πολιτικό και φιλοσοφικό επίπεδο: ερωτική ελευθερία και υγεία (σε αντίθεση με τον "κεντρικώς" ελεγχόμενο έρωτα εντός των σταλινικών, ή ελληνοχριστιανικών ρωμηοοργανώσεων), απαξίωση της "τακτοποιημένης" καταναλωτικής ζωής (και της αντίστοιχης νεοπλουτίστικης νοοτροπίας, του "βολέματος" κλπ.), αναζήτηση του ευδαιμονισμού (=ισορροπημένη σχέση με τον εσώτερο "δαίμονά" μας),  πολιτική στάση που κυμαινόταν από το ενστικτωδώς αντιεξουσιαστικό έως το απόλυτα συνειδητοποιημένο ανατρεπτικό, αναρχικό, κλπ.[2] Η σοβινιστική αριστερά έβλεπε αμήχανη  τη νεανική της "πελατεία" να φυλλοροεί (ακριβώς όπως την έβλεπε επί χούντας η χριστιανοβυζαντινή εκκλησία) και καλούσε όλα αυτά τα "απολωλότα πρόβατα" να αποκτήσουν "αληθινά ιδανικά" και να καταταγούν μαζικά στις στρούγκες της (όπως ακριβώς επί χούντας  η εκκλησία  καλούσε τους "χίππυς" να γραφτούν στα κατά τόπους κατηχητικά σχολεία). 
  Αλλά η ελληνική εθνικιστική αριστερά δεν περιορίστηκε στην -ούτως ή άλλως απαρχαιωμένη- προπαγάνδα της και ηθικολογία της: από τα τέλη κιόλας της δεκαετίας του 1970, κάνουν την εμφάνισή τους τα  αποκαλούμενα "Κ.Ν.Α.Τ.", διάδοχη κατάσταση της περιβόητης  Ο.Π.Λ.Α. (κομματικής αστυνομίας του Κ.Κ.Ε. επί κατοχής, που αντί να πολεμάει τον "καταχτητή", όπως διατυμπάνιζε προς τα έξω, "εκκαθάριζε" το εργατικό κίνημα της χώρας από αναρχικούς, αρχειομαρξιστές, τροτσκιστές κ.α. "αντιδραστικούς" εργάτες). Το άτυπο αυτό μπουλούκι σταλινικών τραμπούκων δίνει το -κατασταλτικό- παρόν σε κάθε διεκδίκηση της εξαγριωμένης, "αναρχορόκ" αποκαλούμενης, νεολαίας: το βρίσκουμε συχνά να προσπαθεί να υποσκάψει καταλήψεις σχολών, να συνεργάζεται με την αστυνομία στην καταστολή ταραχών (π.χ. να πραγματοποιεί συλλήψεις), ή απλώς να δέρνει κλπ. (θυμίζουν όλα αυτά τη μεταγενέστερη και πολλαπλώς επιβεβαιωμένη συνεργασία αστυνομίας και Χρυσής Αυγής;). Ο εξίσου γεροντοκορίστικος αυτός τρόπος αντίδρασης, φανερώνει ότι η εγχώρια αριστερά (όχι μόνο η αυτοαποκαλούμενη "ορθόδοξη" σταλινική, αλλά και οι καταγέλαστες "αιρετικές" θεραπαινίδες της, που ουδέποτε τόλμησαν να έρθουν σε πραγματική ρήξη μαζί της, αναγνωρίζοντάς της με αυτόν τον τρόπο την ιδεολογική πρωτοκαθεδρία)  αποτελεί απλώς την αριστερόστροφη όψη του βυζαντινορωμαίικου νομίσματος -και της οπισθοδρόμησης- και όχι φυσικά κομμάτι ενός Διαφωτισμού, που ποτέ δεν κατόρθωσε να ολοκληρωθεί στην Ελλάδα. Αποδεικνύει επίσης ότι η νεολαία (ή τουλάχιστον ένα σεβαστό κομμάτι της) ως φορέας νέων σημασιών και προταγμάτων, υπήρξε για την εγχώρια αριστερά μεγαλύτερος κόλαφος και πρόβλημα, από ό,τι υπήρξαν οι κομματικοί της συναγωνιστές στον δρόμο για την πολυπόθητη κατάληψη/διαχείριση της εξουσίας.







Ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα μεταπολιτευτικής ελληνικής ροκ: "Σταμάτα να μιλάς για θάνατο" από τους Αντί (1986):

 Σταμάτα να μιλάς για θάνατο, μωρό μου.
Σταμάτα να μου λες πως μόνο αυτό μας μένει.
Κατάλαβέ το, δεν είναι αυτή η τελευταία μας λύση.
Κατάλαβέ το, πως κάτι τέτοιο τους βολεύει.
Σταμάτα να μιλάς για θάνατο, μωρό μου.
Δεν το νιώθεις; Αυτή η νύχτα είναι διαφορετική.
Άκου τα ανήσυχα βήματα έξω στο δρόμο.
Άκου πως τρέμει απόψε του μπάτσου η φωνή.
Γιατί απόψε η επανάσταση αρχίζει.
Γιατί απόψε οι μπάτσοι θα νιώσουνε ρίγη.
Γιατί απόψε θα πάψω να μιλάω για ειρήνη.
Κι όσο γι' αύριο, δε με νοιάζει τι θα γίνει.
'Ισως σέρνομαι σε κάποιο μπουντρούμι.
'Ισως μπάτσοι να μου τσακίζουνε τη μούρη.
'Ισως κείτομαι στο δρόμο νεκρός,
με λιωμένο το κεφάλι απ' τα κλομπς.
Μα για ένα μόνο πράγμα θα 'μαι σίγουρος,
πως δεν κρέμομαι απ' το γάντζο στο ταβάνι.
Μα για ένα μόνο πράγμα θα 'μαι σίγουρος,
πως δεν είμαι πια μονάχος.
Πως δεν είμαι πια μονάχος.
Σταμάτα να μιλάς για θάνατο, μωρό μου.
Δεν αντέχω να σ' ακούω άλλο, φτάνει.
Κατάλαβέ το, δεν είναι αυτή η τελευταία μας λύση.
Ξεκρέμασε κι εκείνη τη θηλιά απ' το ταβάνι.
Σταμάτα να μιλάς για θάνατο, μωρό μου.
Δεν το νιώθεις; Αυτή η νύχτα είναι διαφορετική.
Άκου τα ανήσυχα βήματα έξω στο δρόμο.
Άκου πως τρέμει απόψε του μπάτσου η φωνή.
Γιατί απόψε η επανάσταση αρχίζει.
Γιατί απόψε οι μπάτσοι θα νιώσουνε ρίγη.
Γιατί απόψε θα πάψω να μιλάω για ειρήνη.
Κι όσο γι' αύριο δε με νοιάζει τι θα γίνει.



   Το πόσο πρόβλημα παραμένει (για τον -δεξιόστροφο, ή αριστερόστροφο- βυζαντινισμό) η νεολαία στην Ελλάδα, αποδεικνύεται εξάλλου κι από τον υποκριτικό και σεμνότυφο τρόπο με τον οποίο εξακολουθούν να  αντιμετωπίζονται οι εκδηλώσεις αξιοπρέπειας και απείθειάς της, όπως τον Δεκέμβριο του 2008 [3].  Τότε, εκτός από τους γνωστούς (β)ρωμηούς νοικοκυραίους,  η νεοελληνική ρωμηοαριστερά έδειξε για άλλη μια φορά το πόσο βυζαντινά χαμερπής είναι: με ένα εμετικό δημοσίευμα στον Ριζοσπάστη (Το λάθος τηλεφώνημα ενός φονιά http://www1.rizospastis.gr/story.do?id=4880001&textCriteriaClause=%2B%CE%9B%CE%91%CE%98%CE%9F%CE%A3+%2B%CE%A4%CE%97%CE%9B%CE%95%CE%A6%CE%A9%CE%9D%CE%97%CE%9C%CE%91 φύλλο Κυριακής 28/12/2008) αθωωνόταν ο αστυνομικός που δολοφόνησε δι' ασήμαντον αφορμήν δεκαεξάχρονο μαθητή, ενώ οι πανελλαδικώς εξεγερμένοι έφηβοι αποκαλούνται ευθέως "κωλόπαιδα". Τέτοιου σιχαμερού τύπου δικαιολόγηση της καταστολής δεν είχε επιχειρήσει ούτε η στρατιωτική χούντα. Την ίδια στιγμή η ηγεσία του Κ.Κ.Ε. πραγματοποιούσε συναντήσεις με τις ενώσεις των αστυνομικών εκδηλώνοντας την ολόψυχη συμπαράσταση του κόμματος ... στο κοινωφελές έργο της καταστολής. 
   Τό ότι η νεολαία εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα για τη νεοβυζαντινή ελληνική κοινωνία, φαίνεται και από τη γενικότερη απαξιωτική και σαδιστική αντιμετώπιση που τής έχει θεσμικά και εκ προθέσεως επιφυλαχθεί [4].
   Προπάντων, το ότι η νεοελληνική κοινωνία παραμένει επιρρεπής στον ελληνοχριστιανικό φασισμό αποδεικνύεται κι από τα μεγάλα -και συνεχώς αυξανόμενα- εκλογικά ποσοατά της νεοναζιστικής ελληνοχριστιανικής Χρυσής Αυγής: είναι αφελές να πιστεύουμε ότι οι ψηφοφόροι του εν λόγω κόμματος δεν είναι "γνήσιοι" φασίστες, αλλά ξαφνικά "ξεφύτρωσαν" εκεί συγκυριακά. Πιο λογική εξήγηση είναι ότι πρόκειται για καιροσκοπούντα ελληνοχριστιανικά φασιστοειδή που επί χρόνια κρύβονταν στο ΠΑ.ΣΟ.Κ., στο ΛΑ.Ο.Σ., ή στη Ν.Δ., είτε γιατί είχαν βολευτεί πελατειακά εκεί, είτε γιατί κρινόταν σκόπιμο να μην εκδηλωθούν ανοιχτά, είτε πιθανότατα και για τα δυό. Ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός τους, όπως κάθε τόσο δείχνουν και οι δημοσκοπήσεις, βεβαιώνει απλώς ότι, κατά το κινηματογραφικώς λεγόμενο, "ζούσαν ανάμεσά μας". Και έπονται κι άλλοι...

   Παρ' όλες όμως τις  ενστάσεις του (που μάλιστα αφορούν μόνο στην τελευταία παράγραφο του βιβλίου), ο γράφων θεωρεί ότι το βιβλίο είναι απαραίτητο να διαβαστεί και να ξαναδιαβαστεί, αφού, αν μή τί άλλο, διαβρώνει τα θεμέλια διαδεδομένων νεοελληνικών προπαγανδιστικών μύθων και εισάγει τον μή ειδικό αναγνώστη στον ορθό (δηλαδή επιστημονικό) τρόπο σκέψης. Ένα γενικότερο δε ιστορικό συμπέρασμα που βγαίνει από το βιβλίο είναι ότι η στάση της νεοελληνικής κοινωνίας από τις παραμονές της τουρκοκρατίας [5] έως σήμερα, τόσο προς τη νεολαία, όσο και προς τους ξένους (ειδικά τους δυτικούς και τις εκάστοτε νεωτεριστικές, επαναστατικές κλπ. ιδέες τους), ήταν ανέκαθεν αδιαχώριστη (για να μην πούμε υπαγορευόμενη) από την ιδεολογική "γραμμή" της χριστιανορθοδοξίας. Μάλιστα ο όγκος του αρχειακού υλικού -και ο εύληπτος τρόπος- που παρουσιάζεται, το καθιστά έως και ανεκτίμητο. Και -πράγμα όχι σύνηθες για ακαδημαϊκό προϊόν- διαβάζεται ξεκούραστα και ευχάριστα.


       Σημειώσεις
[1] Βλ. Η χαμένη μάχη του νεοελληνικού Διαφωτισμού: πώς παραμείναμε φασκιωμένοι στη βυζαντινή μούμια http://hypnovatis.blogspot.gr/2012/11/blog-post_9.html

[2] Bλ. εμβριθείς αναλύσεις σταλινικών φωστήρων όπως αυτή:"ο λόγος ύπαρξής τους είναι η διάδοση συνηθειών, προτύπων, ή θεωριών που "χρυσώνουν" το χάπι της ροκ μουσικής και τη συνδέουν στενά με μόδες, με είδωλα, με χώρους "διασκέδασης", με μια ολόκληρη προσπάθεια δηλαδή "θεωρητικοποίησης" του ροκ, περάσματος της αντίληψης πως το ροκ είναι κίνημα χειραφέτησης και αντίστασης και συγχρόνως περάσματος ενός συγκεκριμένου "ροκ" τρόπου ζωής στη νεολαία [...] Τα ροκ μουσικά περιοδικά [...] δένουν στενά και με ποικίλους τρόπους το ροκ σαν άκουσμα μ' ένα συγκεκριμένο τρόπο ζωής που υπηρετεί τους σκοπούς της άρχουσας τάξης για τη νεολαία" (Οδηγητής, Ιούλιος 1984). 
  Ή το άλλο της -σταλινικής τότε- πολιτικής χαμαιλεόντισσας Μαρίας Δαμανάκη: "Η λειτουργικότητα της ροκ-ντίσκο (σ.σ.: η κυρία τα έχει μπερδέψει λίγο...) είναι δοσμένη: Φτηνή ψυχαγωγία, που συμπεριέχει πρότυπα και μηνύματα που δεν βοηθούν στη συμμετοχή των νέων στο κίνημα. Ποιοί κερδίζουν από αυτή τη μουσική, είναι επίσης δοσμένο: Η άρχουσα τάξη, στο βαθμό που καταφέρνει να περάσει μέσ' απ' αυτήν το "μήνυμά" της για αποπροσανατολισμό της νεολαίας, για απομάκρυνσή της από το δρόμο της οργανωμένης πάλης [...] Η ροκ μουσική, από την αρχή της εμφάνισής της στην Ελλάδα μπήκε στην υπηρεσία των εταιρειών δίσκων, σε μια προσπάθεια αντιπαράθεσης με το προοδευτικό ελληνικό τραγούδι. Συνδέθηκε στενά με αντιδραστικά πρότυπα και ξένα στοιχεία, που συνιστούν έναν ορισμένο τρόπο ζωής που εξυπηρετεί την άρχουσα τάξη" (Κομμουνιστική Επιθεώρηση, Φεβρουάριος 1981). 
   Υπάρχουν πολλά ακόμα: "Το ροκ πάει να επιβληθεί από τις πολυεθνικές εταιρείες δίσκων σαν κυρίαρχη κουλτούρα σ' όλες τις χώρες, εξουδετερώνοντας τα στοιχεία του εθνικο-λαϊκού πολιτισμού, στα μουσικά γούστα και στην καλλιτεχνική δημιουργία, που είναι συστατικά στοιχεία για τη διαμόρφωση της αγωνιστικής συνείδησης της νεολαίας κάθε χώρας" (Οδηγητής, Αύγουστος 8 και 28, 1985). 
  "Είναι γνωστό ότι η παραγωγή της "τσίχλας ροκ" και άλλων εμπορεύσιμων ηχητικών προϊόντων γίνεται στο εξωτερικό. Εδώ απλώς συναρμολογούνται και συσκευάζονται" (Γιάννης Μαρκόπουλος, συνέντευξη στον Ταχυδρόμο, 26/2/1987).  
  Τα "περιστατικά" είναι ανεξάντλητα... Ας υπενθυμιστεί ότι λίγα μόλις χρόνια μετά από αυτές τις "αναλύσεις", ο (αν)υπαρκτός "σοσιαλισμός" κατέρρευσε με πάταγο ανάλογο της κενότητάς του. Με τέτοιες εκπεφρασμένες απόψεις, ας μην φανταστούμε καλύτερα τί "πολιτιστική επανάσταση" (ή μήπως νεολαιίστικη γενοκτονία;) θα είχαν επιχειρήσει οι (β)ρωμηοί σταλινικοί στην υποθετική περίπτωση που θα έπαιρναν την εξουσία...
[3] Βλ.  Ο 16άρης μέσα μου http://hypnovatis.blogspot.gr/2012/09/2008.html
[4] Βλ. σχετικά Τα αχάριστα κωλόπαιδα http://hypnovatis.blogspot.gr/2012/09/blog-post_8924.html
[5] Βλ. ΕΚΚΛΗΣΙΑ - ΦΕΟΥΔΑΡΧΕΣ ΕΠΙ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ΜΕΘΟΔΕΥΑΝ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝ/ΛΗΣ Πώς εξαιτίας τους παρατάθηκε έως σήμερα ο βυζαντινός μεσαίωνας και χάθηκε η ευκαιρία τής πολιτιστικής μας επαναφοράς
 

10 σχόλια:

  1. Από τον συγγραφέα τού παρουσιαζόμενου βιβλίου Κώστα Κατσάπη έλαβα με μαίηλ το παρακάτω σχόλιο, το οποίο, κατόπιν της άδειάς του, δημοσιεύω:

    "Καταρχήν, σε ευχαριστώ θερμά για την κριτική. Εκτός από θετικότατη, βρίσκω οτι είναι έντιμη και εύστοχη. Η κριτική σου είναι πολύ τιμητική και για μένα και για το βιβλίο και σε ευχαριστώ πολύ. Κάποιες παρατηρήσεις μόνο: α) για τη στάση της αριστεράς είναι περίπου όπως τα γράφεις. Με την θέση της αριστεράς ασχολήθηκα συστηματικά στο πρωτο μου βιβλιο, το οποίο μπορείς να βρεις ελεύθερα στο διαδίκτυο, στο www.iaen.gr. Στο βιβλιο αυτό αξιοποίησα αρχειακό υλικό απο το αρχείο της ΕΔΑ και της νεολαίας Λαμπρακη. Για τη δικτατορία που είναι και το βασικό κομμάτι της δεύτερης έρευνας, με ενδιέφερε περισσότερο η θεσμική αντιμετώπιση της νεανικής κουλτούρας. Πάντως, όπως θα δεις και στο πρωτο βιβλιο μου, όντως η αριστερά είδε αρνητικά το ροκ ως τμημα ενος εξαμερικανισμού της νεολαίας. Β) η τομή της μεταπολίτευσης νομίζω οτι βρίσκει τη νεολαία να αποθεώνεται. Αυτό ισχύει μέχρι τα μέσα των eighties, οπότε τα πράγματα αλλάζουν σταδιακά. Δεν ισχυρίζομαι πουθενά οτι σε όλη τη διάρκεια της περιόδου που αποκαλούμε (κακώς) μεταπολίτευση, η νεολαία ειδώθηκε ως φορέας αλλαγής. Γ) last but not least. Οσα γράφεις για τον γεροντοκορισμό με βρίσκουν, προφανώς, σύμφωνο. Η μεγαλύτερη απόδειξη για αυτά που λες (και υπονοώ) είναι οτι η εκκλησία είναι ο μόνος θεσμός που στη διάρκεια της μεταπολίτευσης δεν αποχουντοποιήθηκε, ακόμη και τις μερες της παπανδρεικης, πρώτης, περιόδου. Απλώς, αναφέρομαι στην αλλαγη της στάσης απέναντι στη νεολαία, την οποία εμείς οι forty, forty something, ζήσαμε ή θυμούμαστε (φεστιβάλ νεολαίας, φοιτητικές εκλογές κλπ). Αυτά τα λίγα και σε ευχαριστω και πάλι θερμότατα. Και κάτι τελευταίο. Όντως προσπαθώ να διαβρώσω τα θεμέλια που επισημαινεις και πίστεψέ με θέλει και θάρρος και γερό στομάχι. Οι καλές κουβέντες λοιπόν είναι μια ηθική ανταμοιβή.

    Κώστας Κατσάπης"

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. για το βιβλίο δεν θα εκ΄φερω γνώμη αφού δεν το έχω διαβάσει, αναρωτιέμαι όμως: Αν τα γράφει όπως λες τότε γιατί δεν τα διδάσκει κιόλας στην Πάντειο μπας και αντί ν' αποφοιτήσουν ζώντα ζώα αποφοιτήσουν επιστήμονες; Μήπως και ο εν λόγω κύριος συγγράφει ελευθερα αλλά διδάσκει καθ' υπόδειξη; Σημειώνω πως τυχόν δικαιολογία περί διδακτικής ύλης και συστήματος δεν είναι αποδεκτή ή για να γίνει αποδεκτή προϋποθέτει αναξιοπρέπεια και ραγιαδισμό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πώς μπορούμε να ξέρουμε αν τα διδάσκει ή όχι;
      Κι αν τα διδάσκει, είναι αρκετό αυτό για να βγουν από εκεί επιστήμονες και όχι απλοί πτυχιούχοι ("ζώα", όπως λες);

      Κι εσύ κι εγώ έχουμε περάσει από το πανεπιστήμιο.
      Σάμπως δεν έχουμε δει ότι τα "ζώα" είναι ήδη διαμορφωμένα ως τέτοια πολύ πριν πάνε εκεί; Οπότε τί να περιμένουμε από αυτό;

      Διαγραφή
  3. μπορούμε να ξέρουμε κρίνοντας εκ του αποτελέσματος κι όχι μόνο, δεν είναι μακρυά το πανεπιστήμιο δα!
    Το πρόβλημα δεν είναι ότι τα ζώα είναι ήδη διαμορφωμένα. Το πρόβλημα είναι ότι αν δεν είσαι ζώο δεν σε δέχονται καν εκεί μέσα (ούτε εμένα δέχτηκαν σ' ελληνικό, αλλού πήγα). Οι δε διδάκτορες και μόνο για να είναι εκεί μέσα έχουν δώσει σαφή δείγματα υποτέλειας. Όσοι δεν, έμειναν στην απέξω και καλύτερα να μην αναφερθώ στα τρανταχτά τουλάχιστον ονόματα.
    Το θέμα είναι πως όλες τούτες οι συγγραφές που εμφανίζονται και θα εμφανίζονται όλο και συχνότερα από εδώ και πέρα δεν είναι τίποτα παραπάνω από ακολουθίες ανάγκης που απλώς ακολουθούν την κοινωνία κι έπονται αυτής ενώ κανονικά αδού μιλάμε για πανεπιστήμια θα έπρεπε να προηγούνται της κοινωνίας πράγμα απαγορευμένο, επιτρέπεται μόνο όταν εξ' ανάγκης για να ακολουθούν μην μέινουν αυτοί στην απέξω. Με λίγα λόγια: καλά κρασά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Υπνοβάτη για δες αυτό... http://youtu.be/eS2AUXxO2j4

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Τούς ξέρω τούς Villagers Of Ioannina. Επιβεβαιώνουν ότι η μόνη περίπτωση να φτιαχτεί ελληνική (και όχι απλώς ελληνόφωνη ροκ) είναι η αξιοποίηση της εγχώριας φολκ (=δημώδους).
      Πάντως τα καλύτερα μέχρι στιγμής σχετικά παραδείγματα θεωρώ ότι είναι των Aphrodite's Child, των Ακρίτας και φυσικά των Socrates.

      Διαγραφή
    2. Συμφωνούμε. Σημείωσα τους villagers για την διάθεση τους να αξιοποιήσουν εκ' νέου, την εγχώρια παραδοσιακή μουσική. Για να μην 'κολλήσουμε' στους 'παλιούς' που αναφέρεις -και μόνο εκεί-.

      Διαγραφή
  5. η μόνη περίπτωση να φτιαχτεί ελληνική (και όχι απλώς ελληνόφωνη ροκ) είναι η διδασκαλία μουσικής στα σχολεία πράγμα που απαγορεύεται αυστηρά διότι μειώνει τις ώρες θρησκευτικής κατήχησης κι εκτρέπει σε σατανικές καταστάσεις όπως "χορευω με την κιθάρα μου σπάζοντας χορδές" θου κύριε φυλακή τω στοματί μου...!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Επειδή χρησιμοποιείς τον όρο "βρωμιοι" για να ειρωνευτεις εμάς τους Ελληνες εξ Κων/πολης και γενικά εξ Τουρκίας κι επειδή φαίνεται ότι ειρωνεύεσαι το Βυζάντιο(έχεις κάποια απωθημένα;) να συ πω πως αμφισβητώντας τον ελληνισμό του Βυζαντίου(άρα και τον δικό μας ως Κων/πολίτες) δε σε κάνει έξυπνο αυτό αλλά ανθελληνα αφού αμφισβητεις και την δική μας ελληνικότητα (όταν λέω μας εννοώ εμάς των Ρωμιών της Πόλης και της Ιμβρου/Τενέδου κτλ).Λέμε σαν Πολίτες λοιπόν είμαστε υπερήφανο Ρωμιοί (Ελληνες) και δέκα φορές πιο Ελληνες από τύπους ανθελληνες σαν εσένα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Φυσικά και είμαι ανθέλληνας. Έλληνες είστε και φαίνεστε. Ουδέποτε το αμφισβήτησα (όπως ουδέποτε αμφισβήτησα ότι αυτή σας η ιδιότητα, προστιθεμένου του Βυζαντίου, σάς κάνει δέκα φορές πιο έλληνες - και πιο έξυπνους).

      Διαγραφή