.

Σάββατο 1 Οκτωβρίου 2016

ΜΙΑ ΓΕΝΙΑ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ

Μουσική και πολιτισμός τη δεκαετία του '60

Συγγραφέας: David Pichaske
Εκδόσεις Κουκκίδα 2016 (πρώτη έκδοση: Schirmer Books, 1979)
Μετάφραση: Χίλντα Παπαδημητρίου
Σελίδες: 488




   Η αφήγηση της δεκαετίας του '60 βρίσκεται μονίμως υπό την απειλή παρερμηνείας και αποσπασματικότητας, αφού μετά τις πανηγυρικές, ιδεαλιστικές αφετηρίες της οδηγήθηκε σε μια τραχιά κι οργισμένη κορύφωση. Μόνο ένα βιβλίο με καλειδοσκοπική οπτική θα μπορούσε να δώσει ειρμό σ' αυτά τα χρόνια. Ο Ντέιβιντ Πιτσάσκι συμπλέκει τα γεγονότα αυτής της πολύχρωμης δεκαετίας με τα τραγούδια που χόρευε η νεολαία της, με τη μουσική που τη συνόδευε στις διαδηλώσεις και τα μαστουρώματά της.
    Τα τραγούδια ήταν η καινούργια μυθολογία. Από τους Beatles στον Μπομπ Ντίλαν, από τους Rolling Stones στους Mothers of Invention, από τους Doors στους Kinks. Άλλοτε ψυχαγωγική κι άλλοτε παράλογη, άλλοτε φρενήρης κι ενίοτε μεγαλειώδης, η μουσική μιλούσε στους πάντες.
  Με στίχους τραγουδιών και περιγραφές, ο συγγραφέας αναπαράγει επιτυχημένα τη δεκαετία του '60, χρησιμοποιώντας τους στίχους και τη μουσική που έκαναν μια γενιά να τραγουδάει, να χορεύει, να σκέφτεται, να καπνίζει, να διαδηλώνει, να γελάει και να ερωτεύεται. Μια διεισδυτική ματιά στις δυνάμεις που κινητοποίησαν μια γενιά, οδηγώντας την από την αθωότητα στον θυμό και κατόπιν στην απελπισία. Μια ζωντανή παρουσίαση των αμφιλεγόμενων απαντήσεων γι' αυτό που συνέβη πράγματι τη δεκαετία του '60 και γιατί.
   Από το "Blowin' In the Wind" στο "The Times they Are-A-Chargin'", από το "I Wanna Hold Your Hand" στο "Satisfaction", από τις μέρες της ελπίδας ως τις μέρες της σύγκρουσης και μετά στις μέρες του κατακερματισμού, το συναρπαστικό αυτό βιβλίο συλλαμβάνει με επιτυχία τον ιδεαλισμό και το καινοτόμο πνεύμα μιας γενιάς σε κίνηση.
   (Από το οπισθόφυλλο)

  Περιεχόμενα:
- Πρόλογος
- Το υπόβαθρο της δεκαετίας του '50
- Το οργισμένο όχι
- Το απαράμιλλο ναι
- Εναλλακτικοί τρόποι ζωής
- Η έλξη της βαρύτητας: Προσεταιρισμός, αφομοίωση και ροκ σαβούρα
- Ψευδοκουλτούρα, γελοιότητα και υπερβολή
- Η δεκαετία του '70: Κοιτώντας πίσω, κοιτώντας μπρος
- Προτεινόμενες ηχογραφήσεις
- Ευρετήριο




                                           Το εξώφυλλο της αμερικάνικης έκδοσης


   
    Επιτέλους, εκδόθηκε και στην Ελλάδα!

  Tην ύπαρξη τού A Generation In Motion τού David Pichaske την είχα πληροφορηθεί (ως μαθητής γυμνασίου ακόμα) το 1981, από την εγκωμιαστική αναφορά που έκανε ο Γιάννης Τζώρτζης στην εξαιρετική εργασία του Bob Dylan - Ένα όχημα. Λίγα χρόνια αργότερα το παρήγγειλα - στα αγγλικά, φυσικά. Τώρα που κυκλοφορεί στα ελληνικά, θα είναι αδικαιολόγητος όποιος ενδιαφέρεται για τη ροκ ως μουσική και ως κοινωνικό φαινόμενο, και δεν το αποκτήσει, δωρήσει, διαδώσει.
    Μακριά από το να είναι "πλήρες" (δεν λέει σχεδόν τίποτα για την κατάσταση  στην Ευρώπη εκείνης της περιόδου), πρόκειται ωστόσο για ένα από τα σημαντικότερα βιβλία που έχουν εκδοθεί ποτέ σχετικά με τον διεθνή εξεγερτικό αναβρασμό των '60s (και ειδικά για την αμερικάνικη εκδοχή του, της οποίας αποτελεί την καλύτερη επιτομή που έχω υπόψιν μου). Το βιογραφικό του συγγραφέα αποτελεί εγγύηση: γνώστης της μεθοδολογίας των κοινωνικών επιστημών, όσο και της εμπειρικής κοινωνιολογίας που κατέχουν καλά όσοι έχουν ζήσει σε αυθεντικές (δηλαδή μή ιεραρχικές) συλλογικότητες και κινήματα, και συμμέτοχος / συνδημιουργός στο φαινόμενο που περιγράφει. Επίσης γνώστης της "πιάτσας" (έχει κάνει τις πιο ετερόκλητες δουλειές, από τα κάθε είδους χαμαλίκια μέχρι καθηγητής πανεπιστημίου), της κλασικής φιλολογίας, της δυτικής λογοτεχνίας και της ιστορίας της τέχνης.
   Εδώ θα βρει κάποιος σε ένα "πακέτο" όλα όσα έκαναν τα '60s ιστορικό ορόσημο ανάλογο της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού (που βέβαια λόγω της τεχνολογίας των επικοινωνιών χρειάστηκε πολύ λιγότερο διάστημα για να εκδηλωθεί και να ολοκληρώσει τον κύκλο του). Θα βρει όλες τις χίμαιρες, τις λανθασμένες εκτιμήσεις, τους δονκιχωτισμούς, τις υπερβολές ("ο δρόμος της υπερβολής οδηγεί στο παλάτι της σοφίας" έλεγε ο Γουίλιαμ Μπλαίηκ), τους αδέξιους πειραματισμούς, τα στραπάτσα και τα καταβληθέντα τραγικά τιμήματα μιας γενιάς, που αποφάσισε να αναζητήσει τον δικό της δρόμο και ταυτότητα, μακριά από την ασφάλεια που "παρέχουν" οι ιδεολογικο-θεολογικές, "εθνικές" ή άλλες στρούγκες, και οι ετοιματζίδικες συνταγές των διαφόρων σωτηροαπατεώνων. Θα βρει όμως επίσης και τις παρακαταθήκες, την πρωτοτυπία, τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, το υγιές υπαρξιακό αισθητήριο, τη γνησιότητα και τη διαχρονικότητα ενός κοσμογονικού κοινωνικο-πολιτισμικού επιτεύγματος ικανού να λειτουργεί ως σημείο αναφοράς και να επιδράσει καθοριστικά στην πορεία της σκέψης όπως άλλωστε κάνει ήδη εδώ και μισόν αιώνα.


   Γράφοντάς το σε μια ιδανική χρονική απόσταση από τα γεγονότα (δηλαδή ούτε τόσο κοντά σε αυτά ώστε να είναι συναισθηματικά φορτισμένος, ούτε τόσο μακριά ώστε να μην λειτουργεί με ακρίβεια η μνήμη του) ο συγγραφέας αποφεύγει τις παγίδες της εξιδανίκευσης, της νοσταλγίας, της απολογητικότητας και του διδακτικισμού. Κατ' αυτόν τον τρόπο το Α Generation In  Motion επιτυγχάνει να συνδυάζει την επιστημονική τεκμηρίωση με την έγκυρη εκλαΐκευση, τη σοβαρότητα με το γλαφυρό ύφος, την κοινωνική κριτική με τον αυτοσαρκασμό (ατομικό και κινηματικό), τον ιστορικό απολογισμό με τον προσωπικό, και τελικά να συνδέει τη "μεγάλη εικόνα" με το επιμέρους βίωμα. Χρειάζεται, μετά απ' αυτά, να πούμε ότι είναι και σούπερ ευχάριστο στην ανάγνωση;
   Όσο για τη μέθοδό του, είναι ευφυέστατα απλή. Μέσα από κείμενα γνωστών συγγραφέων προσκειμένων στην αποκληθείσα Αντικουλτούρα (όπως π.χ. οι Άμπι Χόφμαν, Τζέρυ Ρούμπιν, Νόρμαν Μέηλερ, ή ο -προ του 1968- Χέρμπερτ Μαρκούζε), ταινίες, συνεντεύξεις μουσικών και κυρίως μέσα από εκατοντάδες ροκ και φολκ τραγούδια της περιόδου 1954-1973, ο συγγραφέας αφήνει απλώς τους εκατομμύρια εξεγερμένους αναζητητές να μιλήσουν οι ίδιοι για τους εαυτούς τους και την εποχή τους. Ο ίδιος διατηρεί απλώς το (αυτονόητο, ως ένας απ' τους τελευταίους) δικαίωμά του, να δώσει τη δική του -πάντα βαρύνουσα- ερμηνεία.
   Διαβάστε π.χ. την κορυφαία παρουσίαση που έχει γίνει ποτέ στα Revolver και Sgt' Pepper's Lonely Hearts Club Band των Beatles, ή τις εξίσου σημαντικές παρουσιάσεις τμημάτων του έργου των Μπομπ Ντύλαν, Σάιμον / Γκαρφάνκελ, Who, Φιλ Οκς κ.α. Ειδικά οι έλληνες αναγνώστες θα δοκιμάσουν και την έκπληξη των πολλών αναφορών του συγγραφέα στην Ελλάδα (αρχαία και σύγχρονη). 
   Ξεχάστε άλλες σχετικές εργασίες που έχουν κυκλοφορήσει στα ελληνικά (όπως το γνωστό  Underground του Μάριο Μάφι, ο οποίος υποστηρίζει το ανεκδιήγητο ότι τα '60s απέτυχαν επειδή ... δεν έφτιαξαν πολιτικό κόμμα - απαιτούσε δηλαδή από ένα κίνημα που έφτασε να φτύνει τα κόμματα και την ιεραρχία, να είχε φτιάξει κόμμα!
) και πέσατε με τα μούτρα σε αυτό το βιβλίο.
 


     
    
    Γιατί πρέπει  να διαβάσω οπωσδήποτε αυτό το βιβλίο;

   Το ερώτημα είναι συνώνυμο με το: τί είναι τελικά αυτό που κάνει τόσο επιδραστικά (και άρα σημαντικά) τα '60s; Είναι άραγε μόνο η -κλασική πλέον- μουσική που κληροδότησαν; Είναι δυνατόν αυτή η μουσική να κατέβηκε στα κεφάλια κάποιων καλλιτεχνών χωρίς αυτοί να είχαν λειτουργήσει στο ανάλογο κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο μιας εξίσου σπουδαίας εποχής, ώστε η έμπνευσή τους να απογειωθεί (όπως συνέβη); Γιατί, στα '60s εκδηλώθηκε το πρώτο παγκόσμιο κίνημα στην Ιστορία: εκατομμύρια άνθρωποι ένιωσαν, σκέφτηκαν και έδρασαν κατά παρόμοιο τρόπο χωρίς "καθοδήγηση", "πρωτοπορείες", "ιερά βιβλία" κλπ. Γι' αυτόν τον λόγο, το διεθνές underground κίνημα των '60s υπήρξε γνήσιο παιδί της Ανάγκης (και όχι συγκέντρωση "αγανακτισμένων" ξεβολεμένων, ή "εθνοσωτήριος επανάστασις", ή  μπολσεβίκικο πραξικόπημα).
   Σήμερα με τον όρο '60s δεν εννοούμε απλώς κάποια χρονική περίοδο αλλά ένα πολιτισμικό και κοινωνιολογικό φαινόμενο, ένα σημείο καμπής του πολιτισμού (δηλαδή κάτι ανάλογο με τους όρους Αναγέννηση, Διαφωτισμός κλπ.). Αυτό που κάνει τα '60s σπουδαία είναι ότι εισηγήθηκαν, έθεσαν περιγραμματικά και έσπειραν αποτελεσματικά έναν νέο ανθρωπότυπο (ό,τι δηλ. συνέβη και στις άλλες ανάλογες καμπές της Ιστορίας) εν μέσω αυτού του αδιάκοπου τυφωνικού brainwashing της Αυτοκρατορίας. Ξεκίνησαν με μια -αφελή- απαίτηση προς το Σύστημα να επιδείξει εντιμότητα και συνέπεια προς τις διακηρυγμένες αρχές του (π.χ. "Αμερικάνικο Όνειρο"). Εν συνεχεία πέρασαν για λίγο από την αυτοαποκαλούμενη "Νέα Αριστερά" (και την έκαναν από 'κει όταν έγινε αντιληπτό ότι τελικά δεν ήταν και τόσο νέα)
. Προς το τέλος (1968) έστειλαν στον αγύριστο όλες τις αυτόκλητες αυθεντίες (αρχηγίσκους, πολιτικάντηδες, σωτηροαπατεώνες κλπ.), χλεύασαν τις "οργανωμένες" ιδεολογίες και τις θεολογίες, ενθάρρυναν τον εκλεκτικισμό, έστριψαν τσιγαρλίκια με τα "ιερά" βιβλία και κρέμασαν κονσερβοκούτια στις ουρές των "ιερών αγελάδων". Στα '60s επανανακαλύφθηκε η πολιτική στην αυθεντική της μορφή ως αδιαμεσολάβητη και ανιεράρχητη αμεσότητα.  Στα '60s γεννήθηκαν όλα τα σύγχρονα πολιτικά κινήματα, τάσεις και κατευθύνσεις, από τη ριζοσπαστική οικολογία και την απρόσμενη επανάκαμψη του αναρχισμού το 1968, μέχρι τη σκέψη των σιτουασιονιστών και του Καστοριάδη. Τα '60s απομαζοποίησαν και αποκατέστησαν το Άτομο ως προαπαιτούμενο κάθε αυθεντικής συλλογικότηταςδιασύροντας παράλληλα την αντικοινωνική οικονομίστικη καρικατούρα του στην κοινωνία, όσο και τη στρατευμένη καρικατούρα του στην "πολιτική". Κάρφωσαν κυριολεκτικά στο τραπέζι το απόλυτο φιλοσοφικό, υπαρξιακό, πολιτικό, οικονομικό, πολιτισμικό, κοινωνικό και προπάντων αισθητικό ζητούμενο: μια ζωή για τον καθένα σύμφωνη με τον δαίμονά του, μια ζωή που δεν θα αρρωσταίνει τους ανθρώπους για κανέναν λόγο και κανέναν σκοπό, ούτε καν για το ελάχιστο χρονικό διάστημα

     Τα '60s ανέδειξαν τη σημασία της αισθητικής ως προτάγματος και "Συντάγματος" ενός ψυχικά υγιέστερου κόσμου: αντιερωτικές/αντιαισθητικές θεωρήσεις (ιουδαιοχριστιανομουσουλμανισμός, εθνικισμός/πατριωτισμός/φασισμός, οικονομισμός τόσο στη φιλελευθερίστικη όσο και στη μαρξιστική εκδοχή του κλπ.) δεν μπορούν να φέρουν τίποτε το ανθρωπιστικό και απελευθερωτικό (όσο κι αν σκίζουν τα καλσόν τους). Κι επειδή στα λεγόμενα ανώτερα θηλαστικά η αισθητική αντίληψη προέρχεται από το ερωτικό ένστικτο, γι' αυτό τα '60s αναβάθμισαν τον έρωτα από περιστασιακό συναίσθημα σε γνωσιακό μέσο, Πύλη της Αντίληψης και κατάσταση του νου. Η σκηνή της πίπας στο Φράουλες και Αίμα δείχνει ότι ο έρωτας ακόμα και στην πιο στοιχειώδη (αμιγώς σεξουαλική) μορφή του γινόταν αντιληπτός ως αξεχώριστος από την εξέγερση (και αντιστρόφως): ναι, στις καταλήψεις των πανεπιστημίων γίνονταν και "όργια" (κάτι που έκτοτε καταγγέλεται σεμνότυφα από όλους τους δεξιόστροφους και αριστερόστροφους μικροαστισμούς). Ενώ η κουβεντούλα του πλησιάσματος του πανέμορφου ζευγαριού στην έρημο του Ζabriskie Point δείχνει ότι ακόμα και μια "ξεπέτα" απαιτούσε υψηλού επιπέδου εγκεφαλική προεργασία. Στα '60s ο έρωτας απαιτούσε σε κάθε περίπτωση να είσαι ο εαυτός σου (για όσους φυσικά διαθέτουν κάτι τέτοιο) και όχι επιδειξίας του πορτοφολιού και του αυτοκινήτου, ναρκισσιστής του τατουάζ, κόκκορας του γυμναστηρίου (ή πουτανάκι που ψάχνει ευκατάστατους λιγούρηδες για να "αποκατασταθεί", ή κατινίτσα που ψάχνει γάιδαρο για να τον δέσει και να του φορέσει τα ρολάκια του κουβαλητή και του "άντρα" που "φέρνει τα λεφτά στο σπίτι"). Παρά την ανταγωνιστική μεταξύ τών δύο φύλων σεξουαλικότητα που εκφράζουν κάποια τραγούδια των πρώιμων Rolling Stones (την οποία ούτε οι ίδιοι ακολουθούσαν στις προσωπικές τους ζωές, και η οποία είχε μάλλον σαν στόχο να σοκάρει τους νοικοκυραίους και τις θείτσες) στα '60s "μέτραγαν" άλλα κριτήρια θηλυκότητας και ανδρισμού: επιτράπηκε στον άντρα να μην ντρέπεται για την ευαισθησία του και στη γυναίκα να μην προσποιείται συμφεροντολογικά την αδύναμη. Κι ακόμα κι αν (για διάφορους λόγους) η μετέπειτα εποχή κράτησε από τα '60s μόνο τη σεξουαλική απελευθέρωση χωρίς τα εγκεφαλικά της στοιχεία, και πάλι αυτό είναι μια πρόοδος σε σχέση με την υποκρισία, τη σεμνοτυφία και την καταπίεση που υπήρχαν πριν.

                                 
     Παρά την ιστορικώς πρωτοφανή παγκοσμιότητά τους, τα '60s αποδόμησαν την ιδέα της "παγκόσμιας επανάστασης" ως -άλλης μίας- χιλιαστικής χίμαιρας. Τα '60s αποκατέστησαν (αν και τελικά δεν κατόρθωσαν να επιβάλλουν) την κατασυκοφαντημένη ευδαιμονιστική ηθική. Απαίτησαν τη "ζωή εδώ και τώρα" αντί της εκ του πονηρού αναβολής της σε κάποιο θεολογικό (=ιουδαιοχριστιανομουσουλμανικό) ή εξίσου μεταφυσικό ψευδοϊστορικό (=μαρξιστοειδές) Επέκεινα. Στην post '60s εποχή η ίδια η έννοια της κυβέρνησης είναι πιο αναξιόπιστη και παρωχημένη από ποτέ, αφού ακόμα κι ο πιο πειθήνιος, χειραγωγημένος, χαμερπής και διανοητικά καθυστερημένος ψηφο-υπήκοος έχει "μολυνθεί" με μια -έστω μικρή- δόση σκεπτικισμού απέναντί της. Γι' αυτό στην post '60s εποχή οι άνθρωποι (τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο) είναι πιο δύσκολο από ποτέ να κυβερνηθούν, και γι' αυτό το Φάντασμα του Μάη ταράζει σαν χθες τον ύπνο των ιδιοκτητών της ανθρωπότητας. Τα '60s επανανακάλυψαν την αυθεντική πολιτική, δηλαδή την χωρίς πολιτικούς μεσίτες, "εκφραστές", "αντιπροσώπους" και γενικώς επαγγελματίες πολιτικούς: σ
την post '60s εποχή όποιος θέλει να μιλάει πολιτικά το κάνει πλέον εξ΄ονόματος αποκλειστικά του εαυτού του (όπως π.χ. στις αρχαίες ελληνικές πολιτείες) και όχι εν ονόματι "ιδεών", "εννοιών", "ιδανικών", του "λαού", του "κοινού καλού", της "Ιστορίας" ή ακόμα και ... του "ρεαλισμού". Οι υπόλοιποι είναι απλώς κομματόσκυλα ή ψηφοφόροι.
     
   Σε αντίθεση με τους διάφορους γνωστούς χιλιασμούς (θεολογικούς και ιδεολογικούς) που δικαίωσαν με τον πιο εφιαλτικό τρόπο την κυριαρχία από την οποία υποτίθεται ότι θα απελευθέρωναν, τα '60s κατάφεραν ένα ανεπούλωτο, όπως φαίνεται, ρήγμα στη συνέχειά της. Γιατί, παρά τον ανθρωπολογικό περιορισμό που θέτει ο τίτλος αυτού τού mind expanding βιβλίου, στα '60s δεν τέθηκε σε κίνηση μόνο μια γενιά, αλλά μια νέα εξελικτική φάση του ανθρώπινου εγκεφάλου (κι αυτό δεν είχε, όπως πολλοί νόμισαν τότε, αιτιακή σχέση με τους μεγατόνους ψυχοτρόπων που τόσο βουλιμικά καταναλώνονταν). Μια διαδικασία που θέλει βέβαια τον χρόνο της, αλλά που αν οι άνθρωποι επιλέξουν να την ολοκληρώσουν, δεν θα βρεθεί καμμία δύναμη ικανή να τη σταματήσει.

   Ανεξάρτητα πάντως απ' το αν τελικά το κάνουν, η δεκαετία του '60 έχει κερδίσει ήδη τη θέση της στις ηφαιστιακές κορυφώσεις της νεώτερης Πολιτισμικής και Κοινωνικής Ιστορίας που άλλαξαν προς το ανθρωπινότερο τον κόσμο, δηλαδή δίπλα στην Αναγέννηση, τον Διαφωτισμό και το Εργατικό Κίνημα του 19ου αιώνα. 
    Πόσο αχάριστος πρέπει να είναι κάποιος για να υποστηρίξει σοβαρά ότι τα '60s ... απέτυχαν;



                         Mother Earth - Revolution (από το ομώνυμο ντοκυμανταίρ του 1968)



Θ. Λ.



Δείτε επίσης:
-Όχι άλλοι "ήρωες"...

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου