Η ΧΑΜΕΝΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

(Με αφορμή ... τη γιορτή των τριών ιεραρχών, αναδημοσιεύω ένα παλιότερο)

ΠΩΣ ΠΑΡΑΜΕΙΝΑΜΕ

ΦΑΣΚΙΩΜΕΝΟΙ

   ΣΤΗ «ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΜΙΑ» ^(*)

^(*) Προσφιλής έκφραση του ιστορικού Κωνσταντίνου Σάθα.

Η χαμένη μάχη

του νεοελληνικού Διαφωτισμού (1828-1870)

  Η αναζήτηση των χαρακτηριστικών, που θα συνέθεταν μία σύγχρονη ελληνική εθνική υπόσταση και φυσιογνωμία είχε ήδη αρχίσει να εκδηλώνεται λίγο μετά τα μέσα του 18^ου αιώνα. Προοδευτικά και μέχρι την έκρηξη της επανάστασης του 1821 η αναζήτηση αυτή πήρε τη μορφή ευθείας σύγκρουσης ανάμεσα στις πνευματικές δυνάμεις του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού (όπως αυτός εκφράστηκε στη νεοελληνική εκδοχή του) και σε αυτές της οπισθοδρομικής και τουρκόφρονoς χριστιανορθόδοξης εκκλησίας. 

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΤΗΣ Ή (ΨΕΥΤΟ)ΦΙΛΟΣΟΦΟΥΝ ΠΑΧΥΔΕΡΜΟ;

Αδιαφορεί ωμά γιά την απονομή  δικαιοσύνης
και προτάσσει τις ... "οικογενειακές αξίες" και το "θεοφιλές" και  "όσιο" 

(ανάλυση τού πλατωνικού διαλόγου Ευθύφρων)

 

   
Στη χριστιανοκρατούμενη σχολική εκπαίδευση διδασκόμαστε για έναν Σωκράτη, ο οποίος έγινε φιλοσοφικός "μάρτυρας" λόγω, υποτίθεται, τής συνέπειάς του στα όσα διακήρυσσε. Ωστόσο ελάχιστη σημασία έχει δοθεί στο τί ήσαν πραγματικά αυτά που δίδασκε, τα οποία έχουν απαράδεκτα εξιδανικευθεί. Παράλληλα η χριστιανική προπαγάνδα βρίσκει την ευκαιρία να σπιλώσει την  δημοκρατία και την κοινωνική αυτονομία (δηλαδή το σημαντικότερο ίσως κληροδότημα των αρχαίων ελλήνων στην ανθρωπότητα) η οποία κατηγορείται ως ένα "διεφθαρμένο" πολίτευμα που δήθεν "σκότωσε" τον Σωκράτη.
Με το κείμενο αυτό (ανάλυση τού πλατωνικού διαλόγου Ευθύφρων από την εξαιρετική εργασία "Η δίκη του Σωκράτη" του αμερικανού I. F. Stone)  δίνεται ένα ερέθισμα ώστε να προσεγγιστεί με άλλη ματιά  ο περιθωριακός αυτός φιλόσοφος τής κλασικής αρχαιότητας, ο οποίος ανασύρθηκε σε πολύ μεταγενέστερους αιώνες και έγινε φιλοσοφικός μύθος. Όπως όλοι γνωρίζουμε, η μυθοποίηση του Σωκράτη ολοκληρώνεται με την "ανεπίσημη" προαγωγή του σε ένα είδος "προ Χριστού αγίου". 
Ίσως επίσης δοθεί το ερέθισμα μιάς διαφορετικής κατανόησης ορισμένων στυγνών πλευρών  τού εξίσου μυθοποιημένου μαθητή του, αγιογράφου του και  "συναγίου" του, Πλάτωνα.
Παράλληλα o πλατωνικός αυτός διάλογος θα μπορούσε να ιδωθεί (παρά τις προθέσεις του συγγραφέα του) σαν μια αμφισβήτηση της "ιερής" εγκυρότητας τού θεσμού της οικογένειας -και μάλιστα από τις πρώτες καταγεγραμμένες παγκοσμίως.
(Οι εικόνες και η παρουσίαση, δικές μου. Το κείμενο αυτό τού Stone το είχα αναρτήσει στις 21/6/2010 στο freeinquiry.gr)

Θ.Λ.

Στο απαραίτητο για τις σωκρατικές μελέτες βιβλίο τού I. F. Stone, "Η δίκη τού Σωκράτη" (έκδ. Νέα Σύνορα-Λιβάνη), μπορεί κάποιος να βρει  μια αρκετά παραστατική εικόνα τών -απαράδεκτα εξιδανικευμένων- σωκρατικών διδαχών. Στο σημαντικό αυτό έργο επιχειρείται μια  αναψηλάφηση της δίκης με βάση την εξαντλητική επεξεργασία των διαθεσίμων πηγών. Ταυτόχρονα αποτελεί αποκατάσταση τής επί τούτου σπιλωμένης αθηναϊκής δημοκρατίας και αναδεικνύει την -αποσιωπημένη από την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα ήδη- αλήθεια ότι ο Σωκράτης καταδικάστηκε ως αντιδημοκρατικός παιδαγωγός/εκτροφέας τυρράνων και προδοτών της Αθήνας (Κριτίας, Αλκιβιάδης κλπ.) και όχι για τις φιλοσοφικές πεποιθήσεις του.